Nghệ thuật thiết kế tiểu cảnh sân vườn Nhật

Đặc điểm tiểu cảnh sân vườn Nhật Bản

Trong thiết kế cảnh quan, vườn Nhật Bản thường có đặc điểm gồm một chiếc hồ rộng nằm trung tâm, được bắc ngang bởi một cây cầu dài và hòa mình giữa rừng cây thiên nhiên hữu tình. Các họa tiết trên các vật trang trí cũng được tối giản hóa để trở thành nơi phù hợp cho mục đích thiền định, thư giãn và suy tư.

Ba nhân tố thiết yếu được sử dụng để tạo ra một khu vườn Nhật Bản là đá (cấu trúc cảnh quan), nước (đại diện cho sinh lực) và thực vật (màu sắc chủ đạo và sự chuyển động của tự nhiên theo mùa).

Nếu để ý, bạn sẽ dễ dàng nhận thấy trong các khu vườn Nhật Bản hiện đại rất ít khi trồng hoa. Cây xanh mới là loài thực vật đặc trưng phổ biến. Nguyên nhân bởi thiết kế vườn Nhật chuộng sự tối giản, không hướng tới những màu sắc sặc sỡ, vui tươi từ các loài hoa. Thay vào đó các tán lá thường được ưa chuộng vì sự giản đơn cũng như khả năng biến đổi màu sắc rõ ràng theo mùa trong năm, điển hình như cây thông đen, thông đỏ, cây phong Nhật Bản, cây bonsai,... 

Các vật trang trí vườn như đá, cây xanh được phân bổ trong vườn một cách hài hòa. Đặc biệt là các nghệ nhân thiết kế phải hiểu sâu về nguồn gốc tự nhiên cũng như thói quen sinh trưởng của cây để sắp xếp chúng hợp lý. Giếng, tượng đá, đèn đá, bồn nước là những vật trang trí đặc trưng giúp làm hài hòa vẻ đẹp tự nhiên của khu vườn Nhật, đồng thời làm nổi bật kiến trúc tổng thể của ngôi nhà.

5 kiểu thiết kế vườn Nhật phổ biến

Khu vườn Nhật Bản được thiết kế tỉ mỉ và cẩn thận đến từng yếu tố nhỏ nhất. Phong cách thiết kế vườn Nhật của các nghệ nhân cũng rất đa dạng và thể hiện mối liên hệ sâu sắc với lịch sử và văn hóa của Nhật Bản. Dựa vào nét đặc trưng, các nhà thiết kế thường phân loại sân vườn Nhật Bản thành 5 phong cách chính, bao gồm: Karesansui, Chaniwa, Tsukiyama, Shoinzukuri Teien, Kayushiki Teien.

Vườn thiền định - Karesansui

Karesansui còn được biết đến tên gọi vườn thiền định (tiếng anh là Zen garden) hoặc vườn cảnh khô. Mẫu vườn Nhật này có mục đích mô phỏng bản chất của tự nhiên và để phục vụ cho việc thiền định.

Vườn thiền định được thiết kế chủ yếu bởi cát trắng và đá, ngoài ra còn có sỏi, rong rêu và các loại cây cắt tỉa. Vườn Nhật Karesansui ít có cây hoa và đặc biệt là thiếu một yếu tố thường thấy trong các vườn Nhật Bản khác: nước. Ở vườn thiền, nước sẽ được thay bằng đá, sỏi và cát trắng được cào gợn sóng để gợi cảm hứng về một dòng sông cạn, tạo phong cảnh tối giản, yên tĩnh. Các khu vườn thiền cổ điển được phát triển tại các ngôi đền của Phật giáo Thiền tông ở Kyoto trong thời kỳ Muromachi để các nhà sư sử dụng khi thực hành Thiền. 

Vườn Trà - Chaniwa 

Vườn trà Chaniwa là kiểu vườn Nhật gắn liền với trà đạo, được xem là nơi yên tĩnh phù hợp để suy ngẫm về vẻ đẹp của thiên nhiên và cuộc sống. Các vườn trà Chaniwa trong lịch sử được thiết kế như một không gian tự nhiên để tách khỏi thế giới bận rộn hàng ngày và bước vào thế giới yên tĩnh của trà đạo.

Ở vườn trà, các nghệ nhân thường trang trí thêm bàn trà và cây cảnh trên lối dẫn - đây là nghi thức quan trọng để chuẩn bị tinh thần cho khách trước khi tiến vào buổi lễ trà đạo. Việc dạo bộ tản mạn trên lối đi bằng bậc đá, dẫn qua khu vườn với tầng lớp cây xanh mộc mạc đến nơi thưởng trà được xem là liệu pháp trị liệu tinh thần, giúp các vị khách “thanh lọc” cảm xúc. Khi tinh thần lẫn cơ thể được thư giãn, con người cũng dễ dàng tiếp thu các nghi lễ và tư duy đúng đắn cho buổi lễ sắp tới. 

Kế đến, một hồ cá Koi với tiếng chảy róc rách, đàn cá bơi thong dong sẽ làm không gian trà đạo trở nên thanh tịnh và người thưởng trà có cảm giác yên tĩnh hơn. 

Vườn hòn non bộ - Tsukiyama

Vườn hòn non bộ là một trong những kiểu vườn lâu đời nhất và là một trong những khu vườn được yêu thích của Nhật Bản. Tsukiyama là một hệ thống thiên nhiên thu nhỏ. Các yếu tố chính của vườn Tsukiyama là đá, ao, cây cối, hoa,... Đây là kiểu vườn đặc biệt đẹp và cũng có tính trang trí cao. Các khu vườn Tsukiyama thường là bản sao của các địa danh ở những vùng nông thôn tại Nhật Bản hoặc Trung Quốc. Hình ảnh cây cầu bắt ngang của kiến trúc vườn Nhật cũng thể hiện độ chi tiết của tiểu cảnh này.  

Ngoài ra, ở thiết kế cảnh quan hiện đại, kiểu vườn Nhật Tsukiyama thường được dùng phổ biến trong các ngôi nhà lớn. Sân vườn lúc này cũng đảm nhận chức năng điều hòa nhiệt độ và điều tiết nhiệt độ không khí nhà ở trong thời điểm mùa hè nóng bức kéo dài. 

Vườn tản bộ - Kayushiki Teien

Hầu hết các khu vườn tản bộ (Kayushiki Teien) được xây dựng trong thời kỳ Edo (1603 - 1868) bởi lãnh chúa Daimyo.

Những khu vườn của thời kỳ Edo thường mang đặc trưng của hai yếu tố: đất và nước.  Đường bờ hồ được thiết kế uốn lượn mềm mại, phần rìa quanh hồ được xếp bởi những khối đá ấn tượng, phía xa xa có những ngọn đồi được bồi đắp quanh hồ. Một số khu vườn Nhật Kayushiki Teien thường tái hiện lại những cảnh trong lịch sử và thần thoại, cả từ Nhật Bản, nhưng cũng từ Trung Quốc.

Đặc trưng của kiểu thiết kế vườn tản bộ là ao hồ luôn được bố trí ở vị trí trung tâm để đại diện cho mức độ giàu có và trí tuệ của chủ nhân khu vườn. Do đó, những chiếc cầu bắc ngang cũng mặc nhiên trở thành một yếu tố thiết yếu của thiết kế. 

Vào thời Heian, những cây cầu cong này luôn là tâm điểm của những bữa tiệc xa hoa nhất trong cung điện. Các bữa tiệc thuyền thường xuyên được tổ chức trên ao hồ, do đó những cây cầu thường có đặc điểm uốn cong để tàu thuyền có thể dễ dàng di chuyển bên dưới chúng. Đến nay, các đường cong không còn cần thiết nữa những vẫn được giữ lại như một nét đặc trưng riêng của khu vườn tản bộ Nhật. 

Vườn chiêm ngưỡng - Shoinzukuri Teien

Vườn chiêm ngưỡng - Shoinzukuri Teien là một trong những kiểu vườn lâu đời nhất ở Nhật Bản, và vẫn còn phổ biến cho đến ngày nay. Không giống như hầu hết các loại hình khác, vườn chiêm ngưỡng Shoinzukuri Teien không được thiết kế để phục vụ cho mục đích tản bộ mà chỉ đơn thuần đóng vai trò như một bức tranh để ngắm nhìn.

Tổng thể vườn Nhật là chiếc hồ rộng. Dốc sườn ven bờ hồ được đắp cao với độ dốc thoải khoảng 30 độ. Phần dốc được phủ thảm cỏ xanh mướt, các khối đá, cây kiểng và cây bụi nhỏ cũng được bố trí ở nhiều vị trí khác nhau trên dốc sườn. Nếu có cây cầu thì chúng sẽ được đặt ở một bên của hồ, ở giữa hồ thường được thiết kế một ốc đảo nhỏ.

Ngoài ra, trong vườn Nhật Shoinzukuri Teien còn được đặt những ngôi chùa đá Sekito nằm nép dưới những tán cây, xung quanh được bao phủ bởi cây bụi nhỏ để tái hiện được khung cảnh ngôi chùa được xây dựng trên khắp ngọn núi của Kyoto. 

4 yếu tố quan trọng của tiểu cảnh vườn Nhật Bản

Tiểu cảnh hồ 

Tiểu cảnh hồ còn là biểu tượng đại diện cho biển hoặc Thần đạo, và là yếu tố trung tâm của nhiều khu vườn Nhật Bản. Các ao nhỏ là nơi trú ngụ của cá koi, trong khi các hồ lớn có thể dùng để chèo thuyền và ngắm sao vào ban đêm. 

Trong đó, tiểu cảnh hồ cá là phong cảnh ta thường thấy trong các tiểu cảnh vườn Nhật. Hình ảnh này thường gắn liền với bầy cá Koi và ống nước bằng tre Shishi – odoshi. Không chỉ làm mát khu vườn, hồ nước còn giúp phong thủy ngôi nhà hài hòa hơn, mang lại tài lộc cho gia chủ. 

Tiểu cảnh cây xanh

Cây xanh là yếu tố không thể thiếu trong tiểu cảnh sân vườn Nhật Bản. Người ta thường sử dụng loại cây truyền thống của Nhật như trúc thiên môn, tre vàng, hoa anh đào, tuyết tùng Nhật Bản,… Các loại cây này được cắt tỉa gọn gàng, đơn giản nhưng vẫn không thiếu sức hút và tạo vẻ khang trang quyền quý của vườn Nhật. Mỗi loài cây có ý nghĩa riêng. Cây thông tượng trưng cho trường tồn và lâu dài. Cây rụng lá như anh đào, mận, mơ tượng trưng cho nét đẹp xứ Phù Tang. Tre trúc tượng trưng cho sức khỏe, hạnh phúc và thịnh vượng của gia chủ.

Tiểu cảnh đá

Tiểu cảnh đá còn được sử dụng làm nhiều mục đích khác nhau như: tạo lối đi, đèn đá trang trí,.... Đèn đá cũng là nét riêng của văn hóa Nhật. Theo triết lý Thần đạo, những tảng đá lớn đặt trong khu vườn được coi trọng và được tôn thờ như những linh hồn thiêng liêng. Do đó chúng thường được đặt ở những vị trí phong thuỷ đặc biệt.

Thảm cỏ

Lối đi bằng đá giữa thảm cỏ là nét đặc trưng của vườn Nhật. Thảm cỏ trong sân vườn tạo thêm nét xanh của thiên nhiên. Bước qua thảm cỏ, ta như đi vào thế giới khác, yên tĩnh thanh bình, bỏ lại cuộc sống xô bồ đằng sau.

Lợi ích khi thi công vườn Nhật

Tăng tính thẩm mỹ

Vườn Nhật trong thiết kế kiến trúc sân vườn ngày nay luôn tạo ấn tượng khó phai trong lần đầu bắt gặp. Thiết kế thu hút mọi ánh nhìn của tiểu cảnh vườn Nhật là minh chứng cho tính thẩm mỹ cao của kiểu vườn này. Sắc xanh - màu chủ đạo của khu vườn - tạo cảm giác tươi mát, cái nhìn thiện cảm tới những vị khách đến chơi nhà.

Không gian thoải mái, thư giãn

Giữa cuộc sống thành thị hiện đại bây giờ, người ta thường tìm đến thiên nhiên. Sở hữu phong cảnh thiên nhiên thu nhỏ trong chính khu vườn của mình giúp gia chủ thư giãn và quên đi những mệt mỏi sau một ngày làm việc vất vả. Không ai không ao ước được ngắm mỹ cảnh ngay trên chính sân nhà của mình.

Thu hút nguồn năng lượng tích cực

Tiểu cảnh mang lại phong thủy tốt lành đối với văn hóa phương Đông, nhất là khi tiểu cảnh vườn Nhật hội tủ đủ yếu tố đất trời thiên nhiên. 

Một số dự án có tiểu cảnh vườn Nhật

Tuy là tiểu cảnh truyền thống của đất nước mặt trời mọc nhưng ở Việt Nam, người ta rất ưa chuộng vườn Nhật. Có một số dự án thi công vườn Nhật ở Việt Nam có thể kể đến như dự án vườn Nhật Vinhomes Ocean Park, vườn Nhật ở Vinhomes Smart City, vườn Nhật thuộc Sun World Halong Complex,…

Vườn thiền Nhật tại Vinhomes Smart City

Trong những dự án kể trên, vườn Nhật Vinhomes Smart City được mệnh danh là vườn Nhật lớn nhất Việt Nam. Sở hữu diện tích lên đến 6.1ha, công viên The Zenpark nổi bật như một Nhật Bản thu nhỏ giữa lòng Hà Nội. Công trình này không chỉ thu hút người dân trong nước mà còn gây ấn tượng mạnh đến các du khách nước ngoài. Vườn Nhật công viên The Zenpark hội tụ đủ những yếu tố của một vườn Nhật: hồ cá Koi, đèn đá, các loại cây chuyển màu lá theo mùa, thảm cỏ xanh. 

Đặc biệt, hệ thống cây xanh phủ rộng được chủ đầu tư chăm chút tỉ mỉ. Hơn 130 cây Tùng La Hán quý hiếm và 9 ngọn núi đá, thác nhân tạo được các nghệ nhân bản xứ lão luyện trực tiếp thiết kế và bài trí.

Những đường dạo được lát sỏi, đá với thiết kế uốn lượn tựa như những dòng suối uyển chuyển. Dọc lối đi còn được trồng các cây bonsai được cắt tỉa công phu đã tạo nên một chốn thiền định yên bình cho cư dân.

Ngoài ra, công viên còn có hơn 5.000 chiếc đèn lồng, dự kiến sẽ là công viên đèn lồng lớn nhất Việt Nam.

Vườn trà Nhật tại Swanlake Residences The Onsen

Chuỗi vườn Nhật tại Swanlake Residences The Onsen do Ecopark bắt tay với 3 tập đoàn hàng đầu Nhật Bản trong lĩnh vực bất động sản, kiến trúc và khoáng nóng là tập đoàn Nomura, tập đoàn Nikken và tập đoàn Raymond. Đây là dự án có quy mô lớn khi 2 khu vườn ở phía Tây Bắc dự án có diện tích 200m2 và 2 khu vườn nằm ở 2 sườn tòa tháp có diện tích lên đến 1.000m2/vườn. 

Các khu vườn được thiết kế với đường dạo bộ rợp bóng hoa anh đào, các viên đá xếp được xếp liền kề, cây kiểng, bụi cây nhỏ cũng được bố trí hợp lý quanh khu vực ven hồ tạo nên khung cảnh đầy thơ mộng. Ngoài ra, các lối đi dưới hàng cây xanh ngát sẽ dẫn cư dân đến vườn trà đạo tĩnh mịch cùng hàng loạt hồ cá Koi chuẩn Nhật.